Het waarom van de Shoah
De
dit weekend overleden schrijver André Schwarz-Bart werd vooral bekend
door zijn magistrale epos over acht eeuwen Joodse geschiedenis.
/s3/tark/images/NH/200610/03/529699.jpg)
,,Ik ben per ongeluk schrijver geworden”, zei André Schwarz-Bart
bij de verschijning van Le dernier des justes (De laatste der
rechtvaardigen) in 1959. Het boek, zijn debuut, was niet alleen één van
de eerste romans over de Holocaust, maar werd ook herkend als een
literair meesterwerk. Het werd bejubeld, kreeg in Frankrijk de prix
Goncourt en werd wereldwijd vertaald, al waren er ook kritische geluiden
uit rooms-katholieke én uit joodse hoek. In 1967 werd hem de
Jeruzalem-Literatuurprijs toegekend.
In zijn roman schetst Schwarz-Bart de geschiedenis van het joodse volk vanaf het moment dat, in het jaar 1185, een aantal joden in York weigerde zich tot het christendom te bekeren en de hand aan zichzelf sloeg. Met die gebeurtenis als startpunt ontwikkelt de schrijver zijn eigen interpretatie van een joodse legende waarbij 36 uitverkoren ‘rechtvaardigen’ in opeenvolgende generaties het lijden van de wereld op zich nemen. Die legende over de Levy-dynastie neemt bij Schwarz-Bart de vorm aan van een indrukwekkend, negen eeuwen overspannend verhaal van familiekroniek en jodenvervolging, dat uiteindelijk uitmondt in de Endlösung. Het boek balanceert op het snijpunt van documentaire en overlevering, van fictie en non-fictie, van historische roman en joodse legende, maar is vooral een magistraal epos over wat het betekent joods te zijn. Twee jaar geleden verscheen het boek in een nieuwe Nederlandse vertaling (van Eveline van Hemert) en bijna vijftig jaar later bleek het boek nog niets van zijn zeggingskracht te hebben verloren.
De dit weekend overleden Frans-Poolse schrijver, geboren in 1928 in het Noord-Franse Metz, zal vooral de geschiedenis in gaan als de schrijver van dit ene boek. Schwarz-Bart werd geboren als zoon van in de jaren twintig uit Polen geëmigreerde, arme joden. Zijn vader had in Polen een opleiding tot rabbijn gevolgd, de Hebreeuwse bronteksten bestudeerd en vertelde alle joodse legendes die hij kende door aan zijn kinderen. Nadat Frankrijk in 1939 de oorlog had verklaard aan Duitsland werd het gezin naar de westkust geëvacueerd. Zijn ouders en een broer werden naar een kamp gedeporteerd. De toen veertienjarige André bleef achter met drie broers. Hij leerde het vak van bankwerker, sloot zich in 1943 aan bij het verzet en vluchtte een jaar later naar het vrije zuiden, waar hij in dienst ging bij de strijdkrachten. Veel van zijn familieleden kwamen niet terug.
Ondanks het succes van zijn eerste roman hield Schwarz-Bart zich ver van de literaire wereld en stortte hij zich niet in een schrijverscarrière. Hij verliet Frankrijk, vestigde zich in Zwitserland en vervolgens op Guadeloupe, het geboorteland van zijn vrouw, de schrijfster Simone Schwarz-Bart. Samen schreven ze in 1967 Un plat de porc aux bananes vertes, een roman over het lijden van slaven, verwoord in de herinneringen van een oude Creoolse vrouw. Zijn laatste boek, La mulâtresse solitude, een historische roman die eveneens de slavernij tot onderwerp heeft, dateert van 1972. Beide romans, wederom een eerbetoon aan een onderdrukt volk, werden met beduidend minder enthousiasme ontvangen. Schwarz-Bart bleef de man van dat ene schitterende boek over zijn zoektocht naar het hoe en waarom van de Shoah, een roman over het onvoorstelbare en het onzegbare, een monument voor zijn familie en het joodse volk.
https://www.nrc.nl/nieuws/2006/10/03/het-waarom-van-de-shoah-11204366-a444172
In zijn roman schetst Schwarz-Bart de geschiedenis van het joodse volk vanaf het moment dat, in het jaar 1185, een aantal joden in York weigerde zich tot het christendom te bekeren en de hand aan zichzelf sloeg. Met die gebeurtenis als startpunt ontwikkelt de schrijver zijn eigen interpretatie van een joodse legende waarbij 36 uitverkoren ‘rechtvaardigen’ in opeenvolgende generaties het lijden van de wereld op zich nemen. Die legende over de Levy-dynastie neemt bij Schwarz-Bart de vorm aan van een indrukwekkend, negen eeuwen overspannend verhaal van familiekroniek en jodenvervolging, dat uiteindelijk uitmondt in de Endlösung. Het boek balanceert op het snijpunt van documentaire en overlevering, van fictie en non-fictie, van historische roman en joodse legende, maar is vooral een magistraal epos over wat het betekent joods te zijn. Twee jaar geleden verscheen het boek in een nieuwe Nederlandse vertaling (van Eveline van Hemert) en bijna vijftig jaar later bleek het boek nog niets van zijn zeggingskracht te hebben verloren.
De dit weekend overleden Frans-Poolse schrijver, geboren in 1928 in het Noord-Franse Metz, zal vooral de geschiedenis in gaan als de schrijver van dit ene boek. Schwarz-Bart werd geboren als zoon van in de jaren twintig uit Polen geëmigreerde, arme joden. Zijn vader had in Polen een opleiding tot rabbijn gevolgd, de Hebreeuwse bronteksten bestudeerd en vertelde alle joodse legendes die hij kende door aan zijn kinderen. Nadat Frankrijk in 1939 de oorlog had verklaard aan Duitsland werd het gezin naar de westkust geëvacueerd. Zijn ouders en een broer werden naar een kamp gedeporteerd. De toen veertienjarige André bleef achter met drie broers. Hij leerde het vak van bankwerker, sloot zich in 1943 aan bij het verzet en vluchtte een jaar later naar het vrije zuiden, waar hij in dienst ging bij de strijdkrachten. Veel van zijn familieleden kwamen niet terug.
Ondanks het succes van zijn eerste roman hield Schwarz-Bart zich ver van de literaire wereld en stortte hij zich niet in een schrijverscarrière. Hij verliet Frankrijk, vestigde zich in Zwitserland en vervolgens op Guadeloupe, het geboorteland van zijn vrouw, de schrijfster Simone Schwarz-Bart. Samen schreven ze in 1967 Un plat de porc aux bananes vertes, een roman over het lijden van slaven, verwoord in de herinneringen van een oude Creoolse vrouw. Zijn laatste boek, La mulâtresse solitude, een historische roman die eveneens de slavernij tot onderwerp heeft, dateert van 1972. Beide romans, wederom een eerbetoon aan een onderdrukt volk, werden met beduidend minder enthousiasme ontvangen. Schwarz-Bart bleef de man van dat ene schitterende boek over zijn zoektocht naar het hoe en waarom van de Shoah, een roman over het onvoorstelbare en het onzegbare, een monument voor zijn familie en het joodse volk.
https://www.nrc.nl/nieuws/2006/10/03/het-waarom-van-de-shoah-11204366-a444172
