Hij gaat daarmee proeven nemen. Hij bedenkt daarvoor de écriture automatique (automatisch schrijven) , het schrijven zonder vooropgezet idee, door vrij te associëren. De schrijver schrijft wat in hem opkomt, ongeacht of het syntactisch juist is of niet. Het idee is dat men zo het onderbewuste aanspreekt en op die manier tot nieuwe en onverwachte teksten kan komen, die evenwel qua idee dichtbij de opsteller liggen. De ontstane teksten worden vaak verwerkt tot poëzie. Iedereen kon het, iedereen werd aangemoedigd om het te doen. Een voorbeeld:
«Teksten stekten steksten tesken welke automatische, instinctieve schrijflust vaak tot gevolg hebben zodat blauwe teksten verschijnen als de zool van mijn linkervoet zonder huid maar bedekt met hoornvlies waardoor zwemmen soepel gaat in stroopachtig zeewater in IJsland met als duikuitrusting driedelig zwart met hoge hoed en drie ons ham alstublieft.»
Willem den Broeder
Een andere techniek is die van het ‘cadavre exquis’ (Frans voor: voortreffelijk lijk). Dit is een gedicht dat door meerdere dichters is geschreven, zonder dat zij op de hoogte zijn van de delen die door de anderen worden geschreven. Het procedé is tamelijk eenvoudig, het resultaat niet. De eerste schrijver schrijft een versregel op een stuk papier. Daarna schrijft hij het eerste woord van de tweede regel en vouwt het papier zodanig dat de eerste regel bedekt is. De tweede schrijver gaat vervolgens verder met het eerste woord (of het laatste als het rijmen moet). Hij laat zich hierbij leiden (of juist niet) door wat hij, aan de hand van het woord, denkt hoe de eerste regel luidt. Ook hij schrijft een woord voor de derde schrijver en zo voort. Het cadavre exquis is genoemd naar de eerste woorden van het eerste gedicht dat op deze manier is geschreven: Le cadavre exquis boira le vin nouveau (Het voortreffelijke lijk zal de nieuwe wijn drinken). Deze techniek werd in 1934 ook met tekeningen toegepast door René Magritte en zijn toenmalige entourage:
In hun taalexperimenten koppelen de surrealisten traditionele vormen en betekenissen los om er nieuwe vormen en betekenissen mee te creëren. Taal wordt daardoor opnieuw productief in het scheppen van een relatie tot de werkelijkheid. Het spel van de verbeelding, voortkomend uit het onderbewuste, baant zich een weg naar de ‘surréalité’: een ‘réalité supérieure’ die aan de andere kant ligt van de vereisten van logica en nuttigheid: in de groteske humor, de droom, de waanzin, de vrije seksuele expressie.
De surrealisten koesterden daarom grote bewondering voor Rimbaud.
Na vijf jaar experimenteren, publiceert Breton in 1924 zijn Manifest van het Surrealisme, waarvan de belangrijkste punten zijn:
- Terugkeer naar de jeugd als periode waarin de mens nog niet door nut, rede en conventie is bedorven;
- Een zo groot mogelijke vrijheid van de verbeelding waarbij elk maatschappelijk nut wordt afgewezen;
- Freuds ontdekking van de onbekende kracht van het onbewuste en de droom;
- De voorkeur voor het wonderlijke en magistrale;
- Het automatisch schrijven, omdat taalvormen zich aan de schrijver spontaan aanbieden, evenals beelden, zonder inmenging van de ratio;
- Ruimte voor het absurde.
- Een zo groot mogelijke vrijheid van de verbeelding waarbij elk maatschappelijk nut wordt afgewezen;
- Freuds ontdekking van de onbekende kracht van het onbewuste en de droom;
- De voorkeur voor het wonderlijke en magistrale;
- Het automatisch schrijven, omdat taalvormen zich aan de schrijver spontaan aanbieden, evenals beelden, zonder inmenging van de ratio;
- Ruimte voor het absurde.
Het surrealisme kent veel vertegenwoordigers in de schilderkunst met o.m. Max Ernst en Salvador Dali en in de cinematografie met bijv. Luis Bunuel. Ook na de bloeitijd van deze stroming werden tal van verworvenheden en inzichten nog toegepast. Buiten Frankrijk vinden we het surrealisme o.a. in Italië waar het aanknopingspunten vond in het futurisme en zijn neerslag kende in het werk van Alberto Moravia en Cesare Pavese. Ook in Spanje en Latijns-Amerika waar Federico García Lorca en Jorge Luis Borges het verbonden met de Spaanse traditie op dit gebied.
Van 1927 tot 1935 was Breton, evenals andere surrealisten, lid van de Communistische Partij van Frankrijk. Maar hoewel hij een groot bewonderaar van Trotski was, kwam hij toch tot de conclusie dat het surrealisme boven alle politieke partijen stond en verwijderde alle surrealisten die zich aansloten bij een politieke partij uit zijn groep.
***
artikelen
http://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_03052.php
Het Surrealisme is ontleend aan het onderzoek naar het onderbewuste en de dromenanalyse door Sigmund Freud (1856-1939). De surrealisten geven beelden en of woorden weer van symbolische of gedeformeerde voorstellingen. Dit zijn meestal herkenbare vormen welke met elkaar geen of weinig verband houden en afstammen uit de wereld van dromen, illusies en fantasieën. De wetten van perspectief en zwaartekracht gelden niet of nauwelijks meer, of worden daarentegen juist versterkt. Surrealistische kunstwerken stimuleren de fantasie zodanig dat de kijker een geheel eigen interpretatie van het kunstwerk opbouwt.
http://www.kunstbus.nl/kunst/surrealisme.html
***
documentaire
dada en surrealisme: https://www.youtube.com/watch?v=CGeBUjPdH7I
syllabus
surrEalisme
Het
surrealisme
is een kunststroming
in de moderne
kunst ontstaan rond 1924
als reactie op het dadaïsme. De dadaïsten proberen de bestaande
opvattingen van wat Kunst was te vernietigen zonder er iets voor in
de plaats te stellen, de surrealisten daarentegen zoeken een andere
werkelijkheid in het onderbewuste. Geïnspireerd door de ideeën van
Sigmund
Freud, stellen surrealisten
de door vrije associaties gekenmerkte bewustzijnstoestand van de
droom centraal.
Sommige
surrealisten waren van mening dat de
kunst pas voor iedereen bevrijd kon worden op basis van radicale
sociale verandering. Er waren er die meenden dat een revolutie de
macht uit de handen van de kapitalistische heersende klasse moest
nemen ten gunste van de massa, de arbeidersklasse. Anderen geloofden
dat de nieuwe wereldorde gevestigd zou worden door het fascisme.
De
Franse schrijver en essayist André
Breton, die in 1924
het Manifeste du Surréalisme
schrijft, is, hoewel hij een groot bewonderaar van Trotski is, echter
van mening dat het surrealisme boven
alle politieke partijen staat en verwijdert alle surrealisten die
zich aansluiten bij een politieke partij uit zijn groep. Hij bedenkt
de écriture automatique
(automatisch schrijven)
, het schrijven zonder vooropgezet
idee, door vrij te associëren. De auteur
schrijft wat in hem opkomt, ongeacht of het syntactisch
juist is of niet. Het idee is dat men zo het onderbewuste
aanspreekt en op die manier tot nieuwe en onverwachte teksten kan
komen, die evenwel qua idee
dichtbij de opsteller liggen. De ontstane teksten worden vaak
verwerkt tot poëzie.
Iedereen kon het, iedereen werd aangemoedigd om het te doen. Een
voorbeeld:
|
«Teksten
stekten steksten tesken welke automatische, instinctieve
schrijflust vaak tot gevolg hebben zodat blauwe teksten
verschijnen als de zool van mijn linkervoet zonder huid maar
bedekt met hoornvlies waardoor zwemmen soepel gaat in stroopachtig
zeewater in IJsland met als duikuitrusting driedelig zwart met
hoge hoed en drie ons ham alstublieft.»
|
Een
andere techniek is die van het ‘cadavre exquis’ (Frans
voor: voortreffelijk lijk). Dit is een gedicht
dat door meerdere dichters
is geschreven, zonder dat zij op de hoogte zijn van de delen die door
de anderen worden geschreven. Het procedé is tamelijk eenvoudig, het
resultaat niet. De eerste schrijver schrijft een versregel
op een stuk papier.
Daarna schrijft hij het eerste woord van de tweede regel en vouwt het
papier zodanig dat de eerste regel bedekt is. De tweede schrijver
gaat vervolgens verder met het eerste woord (of het laatste als het
rijmen
moet). Hij laat zich hierbij leiden (of juist niet) door wat hij, aan
de hand van het woord, denkt hoe de eerste regel luidt. Ook hij
schrijft een woord voor de derde schrijver en zo voort. Het cadavre
exquis is genoemd naar de eerste woorden van het eerste gedicht
dat op deze manier is geschreven: Le cadavre exquis boira le vin
nouveau (Het voortreffelijke lijk zal de nieuwe wijn drinken).
De
techniek werd in 1934 ook met tekeningen
toegepast door René
Magritte en zijn toenmalige entourage.
Een
grafisch cadavre
exquis
