André Gide

de schrijver

Lange tijd gold hij, naast Joyce, Proust, Kafka, Musil en Thomas Mann, als een van de belangrijkste modernisten, maar tegenwoordig lijkt die reputatie - ondanks de Nobelprijs in 1947 - verstard tot niet veel meer dan een hoofdstuk in de literatuurgeschiedenis. http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/andr%C3%A9-gide-1869-1951-een-nonconformist-die-maar-niet-werd-verlat

* Als essayschrijver werd de humanist en moralist André Gide een van de invloedrijkste denkers van zijn generatie – iemand die met zijn areligieuze en non-conformistische instelling de weg bereidde voor het existentialisme van Sartre en Camus. 
http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/schrijver/gide-andr%25C3%25A9

het boek: l'immoraliste

Verhaal

Samenvatting: zelf maken; Tip: geef meteen hoofdstukken aan.

Synopsis (korte inhoud)
Un personnage rapporte la longue confidence que Michel, « l'immoraliste », a faite devant quelques amis. Érudit peu concerné par la chair, celui-ci a jadis épousé, sans réel amour, une femme dévouée, Marceline, qui éprouve pour lui des sentiments plus vifs.

Au cours de leur voyage de noces en Afrique du Nord, il tombe gravement malade et lutte contre la mort à Biskra, en Algérie. La contemplation des jeunes garçons pleins de santé lui redonne le goût de la vie et il met toute sa volonté à guérir. Le convalescent est bientôt un homme neuf, attentif à son corps, au monde présent et sensuel qui l'entoure.

Dans un premier temps, en partie par reconnaissance pour les soins qu’elle lui a prodigués, Michel entoure Marceline d’affection et le couple file en Italie le parfait amour. Puis ils rentrent en France pour vivre en Normandie et à Paris, où Michel obtient une chaire au Collège de France. Il rencontre alors Ménalque, dont la philosophie, proche de ce qui est devenue la sienne, lui procure à la fois exaltation et irritation.

Marceline, enceinte, fait une fausse couche et demeure maladive. Au lieu de lui laisser le temps de guérir en Suisse, où ils se sont installés, Michel l’entraîne dans une fuite en avant qui les ramène à Biskra, avant un dernier voyage vers Touggourt. Là, Marceline meurt, d’épuisement, de délaissement et d’amertume. Michel y mène une vie désœuvrée, avant de demander à ses amis de l’en arracher.
 
Waar en wanneer 

Recovering from tuberculosis while on his honeymoon in Tunis, Michel acquires a renewed appreciation for life. His attraction to a series of Arab boys punctuates his journey of self-discovery, and he finds a kindred spirit in the rebellious Ménalque.

personages

Michel: The Immoralist is narrated by Michel, and he is the central protagonist.

Marceline: Marceline is the wife of Michel. She and Michel do not know each other very well when they get married. She is religious, and this contrasts with Michel's lack of religious faith. When Michel is ill, and after this, Marceline is very attentive and caring towards him. She cares for him and nurses him back to health. Marceline follows Michel on his travels, even when she becomes ill as well. She hardly complains about anything that she is put through. Before she dies, she comments on the new doctrine that has taken hold of Michel.

Ménalque: Ménalque is an acquaintance of Michel's. He has a reputation for being disaffected with society, and this draws Michel, who is in a similar position. Ménalque lives for the present and does not require possessions. He is tired of society and the people who follow it, and he talks to Michel about his views. 

https://en.wikipedia.org/wiki/The_Immoralist

* Zowel in de probleemstelling als in de stijl (d.w.z. eigenlijk twee kanten van één en dezelfde zaak) laat Gide's Immoralist zich vergelijken met Der Tod in Venedig van Thomas Mann. Gustav Aschenbach, de volkomen beheerste, de in een rol van beroemd schrijver getemde, blijkt, wanneer het leven hem onder de invloed van een verwarrende atmosfeer plotseling in de ogen ziet, slechts de misleidende voorgevel van een verliederlijkte oude dwaas, eveneens luisterend naar de naam Gustav Aschenbach. Het ogenblik van de ervaring, het verloop van het proces, is anders dan bij Gide; Aschenbach is slachtoffer, terwijl Michel verrijkt wordt; ook de stijl is bij Mann behaaglijker, en soms precieuzer; maar het thema is hetzelfde, al zijn de auteurs, die het verwerken, verschillend van geaardheid. Zowel hier als daar dat omslaan van een vast gewaand begrip in zijn tegendeel, dat opduiken van schijnbaar onnozele tekens, waardoor de ontdekking zich aankondigt, dat rijp worden van http://www.dbnl.org/tekst/braa002verz06_01/braa002verz06_01_0003.phpde vrucht onder de vaste, gladde schil.

*Gide, ... laat in zijn stijl doorschemeren, dat de ervaringen van Michel morgen ook de ervaringen van ieder ander mens kunnen zijn. Daarom wenkt er uit bijna alle personages van De Immoralist iets van symbo

liek, al zijn zij volstrekt niet hinderlijk opgeblazen tot symbolen van dit of dat; de lezer voelt alleen duidelijk, dat Michels vrouw Marceline en zijn vriend Ménalque (evengoed trouwens de ondergeschikter figuren) bij deze ontdekking van het leven zonder moraal een bepaalde rol te spelen hebben, of beter nog: dat zij twee momenten zijn in de ontwikkeling van het immoralisme, zoals die zich in Michel zelf voltrekt. Gide kiest partij noch voor Marceline, die zuiver leeft volgens de moraal der zwakken, noch voor Ménalque, die alle moralistische vaten, waarin de levenswijsheid gegoten wordt, versmaadt, maar hij laat in Michel de onopgelostheid van het leven voor zichzelf spreken. Michel is dus geenszins immoreel in de zin, die de maatschappij aan dat woord hecht; die maatschappij zal hem misschien niet zulke immorele lieden verwisselen; wat hij ervaren heeft is alleen, dat het leven in zijn volle concreetheid over alle grenzen van moraal en immoraliteit heenspoelt.

http://www.dbnl.org/tekst/braa002verz06_01/braa002verz06_01_0003.php 

*The tone of L'Immoraliste is completely modern. The situation, the language, the ruminations of Michel belong to this age. And yet, the revolt itself is ancient. The theme of the rebellious hero and the explorer (even if it is an exploration of the self) go far back in history to mythology. There is something of Daedalus in the mathematical devices of Michel, and there is something of Lucifer in the plunge he makes into dark recesses of his own nature and of the world. At times he takes on the traits of the one sacrificed for others, of the scapegoat, of the man punished for his courage because he is the visionary, the unaccepted, the misunderstood leader. Michel's wedding trip is indeed the voyage of a grave apostasy. It set out to be a voyage to the sun, to Africa, as bold as the scheme of Daedalus. It ended by a fall from great heights, a Luciferian fall into the blackness of a prosaic familiar world in a French province. In the immediate narrative of the story, Michel learns that nothing discourages his power to think as much as the persistent blue of the sky and the ever-present sun. And yet Africa was necessary for the awakening of his senses.   http://www.andregide.org/studies/immfow.html 

thema: 
* Twintig jaar daarvoor had hij met L’immoraliste (1902, over een jongen die in gewetensnood komt als hij alleen nog maar doet wat hij zelf wil) en La porte étroite (1909, over verboden liefde en verstikkende religie), de eerste van een reeks psychologische romans over jonge mannen op zoek naar zichzelf geschreven.

* André Gide's controversial short novel L'Immoraliste (1902; The Immoralist) describes a journey of self-discovery by which a young man becomes increasingly aware of his homosexual inclinations. The Immoralist is based on Gide's personal experience of discovering his homosexuality while traveling as a young man in North Africa. The Immoralist is narrated by Michel, a young man who describes his marriage to Marceline, a woman he hardly knew, and lays bare the developments of his inner life during the first few years of their marriage. While on an extended honeymoon in North Africa, Michel finds himself attracted to young Arab boys. This experience inspires him to embark on a journey of self-discovery through which he eventually finds himself leading a double life: he presents a false facade to his wife, while going out on his own to follow his natural inclinations and experience his true inner being. Back home in France, Marceline announces that she is pregnant. Meanwhile, Michel finds himself increasingly drawn to healthy and attractive young men. Becoming ill from tuberculosis, Marceline suffers a miscarriage. Michel, motivated by a strong desire to return to North Africa, pushes her to travel with him, despite her deteriorating health. After she dies, Michel is left to grapple with the meaning of his own life, and to come to terms with his homosexual tendencies.

The central theme of The Immoralist is repressed homosexuality. Gide's narrative further explores themes of life versus death, mind versus body, and the process of self-discovery.

http://www.bookrags.com/studyguide-immoralist/#gsc.tab=0 

* La question morale que pose le récit est celle de la liberté, et de son prix. En effet, la liberté que conquiert Michel coûte la vie, en somme, à son épouse, et il en est conscient. Et pourtant cette libération n’en est pas moins salutaire pour lui. Ce séjour lui redonne vie, et comme le Nathanaël des Nourritures, Michel retrouve la ferveur et le plaisir, auprès de ces jeunes arabes sensuels qu’il fréquente. Mais en menant une vie pleine, il sacrifie celle d’autrui. L’individualisme du héros devient un égoïsme, dont il se repent, apparemment. La sincérité totale et émouvante de cette confession sans fard peut-elle racheter quelque peu les excès d’un hédonisme outrancier et coupable ? http://keepschool.com/fiches-de-cours/lycee/francais/immoraliste.html

motto: 
At the head of the book, as an epigraph, Gide placed a verse from the Psalms: "I will praise thee; for I am fearfully and wonderfully made." The full irony of this passage is felt at the end of the narrative when Michel pauses for a moment, before giving the final sentences, and the three friends who are listening find it difficult to distinguish, or separate one from the other, the traits of his character which seem to manifest themselves at that moment: pride in the experimentation which has just been narrated, the forcefulness of will which has made the experiment possible, the dryness of spirit which now depresses him, and finally the modesty of his natural instincts which has possibly been violated. These four words in the French text: orgueil, force, secheresse, pudeur, designate the rich complexity of Michel's nature. This is the man who is still young (Michel himself deliberately makes this point at the end), who has made a great effort to understand his humanity by creating for himself an existence beyond the bounds of his normal existence.
http://www.andregide.org/studies/immfow.html

titel
De titel De Immoralist heb ik nooit bijzonder gelukkig gevonden, omdat hij theoretisch is, een oordeel suggereert, dat in het boek niet gegeven wordt; en ook al is de held van dat boek dan alleen een immoralist in de oogen van de menschen, die hem niet begrijpen, Gide drukt door de benaming een stempel op Michel; ‘Si le Grain ne Meurt’ is als titel veel beter, veel ‘rechtvaardiger’, veel meer in overeenstemming met Gide's eigen natuur. Het woord ‘immoralist’ verraadt bovendien den invloed van Nietzsche nog te sterk; ‘jenseits von Gut und böse’, dwars door de moraalprincipes heen te leven (en volgens de moralisten van alle soorten dus tegen alle moraal in) heeft voor Gide tenslotte iets heel anders beteekend dan voor Nietzsche, dien hij bewonderd heeft, maar goddank niet geïmiteerd (wat is er erger dan Nietzsche-imitatie!). Het accent valt in Gide's roman veel minder op de botsing van den ‘immoralist’ met de verschillende opvattingen van moraal (al worden die er wel in aangeduid) dan op de ontdekking van het groote wonder, dat leven zonder moraal het ‘ware’ leven is, ook al is het dan een ‘vrucht, die vol is van bittere asch.’ 
http://www.dbnl.org/tekst/braa002verz06_01/braa002verz06_01_0003.php

genre 
a

Verhaaltechniek

eerste zin
a

laatste zin
a

hoofdstukken
a

verteltijd  / vertelde tijd
a

linaire vertelling / flashbacks 
a
 
motieven
a

perspectief 

The entire narrative is told by Michel to a group of friends.

schrijfstijl
d

literatuurgeschiedenis 
 
eerste publicatie

1902

stroming
*  Als essayschrijver werd de humanist en moralist André Gide een van de invloedrijkste denkers van zijn generatie – iemand die met zijn areligieuze en non-conformistische instelling de weg bereidde voor het existentialisme van Sartre en Camus. Als romancier en bewonderaar van Dostojevski en Wilde gold hij als degene die het modernisme de Franse literatuur binnen bracht. Vooral in Les faux-monnayeurs (1925), een van de eerste romans over het schrijven van een roman, experimenteerde hij volop met stilistische vernieuwingen als ‘monologue intérieur’, meervoudig perspectief en fragmentarisch vertellen. Twintig jaar daarvoor had hij met L’immoraliste (1902, over een jongen die in gewetensnood komt als hij alleen nog maar doet wat hij zelf wil) en La porte étroite (1909, over verboden liefde en verstikkende religie), de eerste van een reeks psychologische romans over jonge mannen op zoek naar zichzelf geschreven. Daarnaast was hij bekend door zijn zogenaamde soties, satirische verhalen, waarvan Les caves du Vatican, over een complot om de paus te kidnappen, de bekendste is, en berucht door La symphonie pastorale (1919: een hypocriete pastoor - nee, voor de zoveelste keer, het is een dominee, SS -  misbruikt een blind weesmeisje) en Corydon (1924), dat in de vorm van vier platonische dialogen vrijmoedig discussieerde over de homoseksualiteit die Gide openlijk beleed. In 1947 kreeg Gide de Nobelprijs, voor zijn ‘onbevreesde waarheidsliefde en zijn scherp psychologisch inzicht’, maar ook omdat hij zo goed was geweest in de oorlog. Dat laatste werd in de recentste Gide-biografie overigens betwijfeld.
http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/schrijver/gide-andr%25C3%25A9

historische gebeurtenissen
a 

schrijver
a 

waardeoordeel

*  In his book Culture and Imperialism, Edward Saïd uses The Immoralist as an example of imperialism's effects on the colonizer. Saïd puts Gide's work in the context of Africanism, which deals with African peoples and cultures in a Eurocentric way. https://en.wikipedia.org/wiki/The_Immoralist

artikelen

*André Gide (1869-1951) heeft altijd een duidelijke opvatting gehad over de maatschappelijke betrokkenheid van zijn schrijverschap. Politieke kwesties interesseerden hem weinig: 'Ze lijken me minder belangrijk dan de sociale problemen, de sociale minder belangrijk dan de morele vraagstukken.' Hij was er zich sterk van bewust dat hij een zeer bevoorrecht mens was, opgegroeid in een materieel en intellectueel welgesteld milieu, en juist daardoor allerminst onverschillig voor wat hij om zich heen zag. Dat droeg ertoe bij dat er nauwelijks schrijvers te noemen zijn die in het interbellum in Frankrijk meer politieke opschudding hebben verwekt dan hij. Zo stelde hij in 1924 met Corydon het taboe op de homoseksualiteit aan de orde en bevatten zijn reisverslagen Le Voyage au Congo (1927) en Le Retour du Tchad (1928) zulke ongehoord scherpe aanklachten tegen de situatie in de Franse koloniën dat zij aanleiding werden tot parlementaire debatten. Dit alles werd nog overtroffen door de uitwerking van het verslag van zijn reis door de Sovjet-Unie in 1936, Retour de l'URSS. 
http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/andr%C3%A9-gide-retour-de-lurss-1936

* De sociale media nodigen uit tot openhartigheid, maar het is een gekwalificeerde, of misschien moet je zeggen, gestroomlijnde openhartigheid – er kleeft een akelige hoeveelheid zelfbewustzijn aan. Het is een kwestie van zelfproclamatie, niet van zelfonderzoek. De schrijver André Gide (1869-1951) zou ervan gegruwd hebben. Zijn opgetekende herinneringen, Si le grain ne meurt, die begin jaren twintig het licht zagen en een paar jaar geleden voor de tweede keer in het Nederlands werden vertaald onder de titel Niet als de anderen, streeft een radicaal zelfonderzoek na. 
http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/essay/het-soldaatje-wankelt-en-vat-vlam

http://www.alalettre.com/gide.php

http://www.andregide.org/studies/immfow.html

http://keepschool.com/fiches-de-cours/lycee/francais/immoraliste.html 

http://www.dbnl.org/tekst/braa002verz06_01/braa002verz06_01_0003.php